Het watermolenlandschap in Spoordonk, rond de Spoordonkse Watermolen, krijgt een financiële injectie uit de Erfgoed Deal van het ministerie van OCW. Dat is op 6 oktober 2020 bekend gemaakt. De subsidie is bedoeld om erfgoed te behouden én weer in te zetten, bijvoorbeeld bij het tegengaan van droogte of wateroverlast. Het project komt voort uit de ’ Pilot Watermolenlandschappen in Het Groene Woud’.
ARK Natuurontwikkeling gaat het watermolenlandschap rond de Spoordonkse Watermolen herstellen, als onderdeel van het ARK-project Brabants Goud in Het Groene Woud. Ze is inmiddels in het bezit van de benodigde percelen. Met inrichtingsmaatregelen kan het gebied het water van De Grote Beerze straks beter vasthouden. Dat helpt bij het voorkomen van verdroging van landbouw- en natuurgronden in de omgeving. Ook is er benedenstrooms dan minder wateroverlast. De ingrepen zullen er tevens voor zorgen dat het molenlandschap weer zichtbaar en beleefbaar wordt.
Het is precies deze combinatie die er mede voor zorgde dat de rijkssubsidie werd toegekend. In haar beoordeling schrijft de Stuurgroep Erfgoed Deal daarover dat ‘het opnieuw benutten van (…) erfgoedstructuren niet alleen bijdraagt aan klimaatoplossingen en erfgoedbehoud, maar ook zorgt voor een kwaliteitsimpuls in de leefomgeving.’ De Molenstichting Noord-Brabant ijvert daar al jaren voor. Ze heeft hiervoor alle bestaande én verdwenen watermolens in het Dommeldal in beeld gebracht vanuit de Pilot Watermolenlandschappen in Het Groene Woud. De Watermolenlandschappen vormen ook onderdeel van de Ontwikkellijn ‘Natuur, landschap en erfgoed als kans’ in het masterplan van Van Gogh Nationaal Park om te bouwen aan klimaatrobuuste en beleefbare beeklandschappen. Gemeenten, heemkundekringen, kennisinstellingen en gebiedsorganisaties zien dat ook zo. Zij dragen binnen dit project bij aan het verbeelden van het verhaal van de watermolens aan de Dommel en hun bijzondere landschappen.
“Watermolens zorgden er vroeger voor dat het gebied eromheen mooi vochtig bleef”, vertelt Riet Meijer, lid van de Adviesraad van de Molenstichting. “Daar profiteerden mens, plant, dier en landschap in de wijde omgeving van. In de afgelopen decennia is de stuwende werking van de molens echter verminderd, onder meer door intensief gebruik van de gronden door de landbouw. Door watermolenlandschappen hun historische functie terug te geven, gaat het gebied daar weer werken als een spons. De bodem neemt in natte periodes veel water op en houdt die in droge periodes vast. In het licht van de klimaatverandering is die oorspronkelijke functie dus erg waardevol. Watermolens en hun landschappen zijn wat ons betreft prachtige historische cadeaus voor de toekomst.”
De ontwikkeling van de watermolenlandschappen vraagt om investeringen voor herstel en landschapsinrichting. De Erfgoed Deal-subsidie (in totaal € 610.000,-) is daarvoor een onmisbare aanzet, vindt Meijer. “De subsidie zal overigens niet alleen worden gebruikt voor de Spoordonkse Watermolen. Ook twee watermolens buiten Het Groene Woud, in Opwetten en Venbergen, profiteren ervan.” Rond alle drie de molens (alle in het Dommeldal) zal waterberging en -conservering worden gerealiseerd om verdroging tegen te gaan en water af te voeren bij piekoverlast. Molenstichting Noord-Brabant, provincie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel, Het Groene Woud en hun partners, waaronder ARK, investeren samen meer dan € 2,5 miljoen. Daarmee krijgt Brabant er in totaal drie- tot vierhonderd hectare aan waardevol beeklandschap bij.
